یکی از معضلاتی که امروزه در کشور ما اغلب مردم با آن سر و کار دارند گرانی و افزایش غیر قابل باور قیمتهاست. در سالهای اخیر اصطلاح تورم بیش از پیش در مباحث مردمی شنیده می‌شود.
تورم یعنی تداوم افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در یک دوره زمانی نسبتاً طولانی. و برخلاف نظر عمومی بیشتر مردم با گرانفروشی تفاوت دارد.
در این نوشتار میخواهیم به بررسی جرم گرانفروشی، مرجع رسیدگی کننده به تخلفات گرانفروشان و به عبارتی مرجع مبارزه با گرانفروشی و سایر اصطلاحات مرتبط با این امر بپردازیم.
فهرست مطالب
- گرانفروشی چیست؟
- مجازات گرانفروشی چیست؟
- تفاوت احتکار و گرانفروشی چیست؟
- نحوه اثبات گرانفروشی به چه صورت است؟
- تاثیر گرانفروشی برای اقتصاد کشور چیست؟
- عوامل موثر در تعیین مجازات گرانفروشی چیست؟
- در چه شرایطی مجازات گرانفروشی قابل تخفیف است؟
- عناصر تشکیل دهنده جرم گرانفروشی چیست؟
- تفاوت گرانفروشی و کمفروشی چیست؟
- برای شکایت از گرانفروشی کجا مراجعه کنیم؟
- مراحل رسیدگی به شکایت گرانفروشی به چه صورت است؟
گرانفروشی چیست؟
گرانفروشی در ماده ۲ قانون تعزیرات حکومتی چنین تعریف شده است: گرانفروشی عبارت است از عرضه کالا و خدمات به بهای بیش از نرخ های تعیین شده توسط مراجع رسمی به طور قطعی. گرانفروشی در ماده ۵۷ قانون نظام صنفی چنین تعریف شده است: عرضه یا فروش کالا یا ارائه خدمت به بهای بیش از نرخ های تعیین شده به وسیله مراجع قانونی ذیربط.
ماده ۱ قانون تشدید مجازات محتکران و گرانفروشان در تعریف گران فروشی مقرر کرده است: گرانفروشی عبارت است از عرضه کالا به بیش از نرخ متعارف و در مورد کالاهایی که به دست دولت توزیع می شود به بیش از نرخ تعیین شده توسط دولت.
علاوه بر تعاریف فوق عدم اجرای مقررات و ضوابط قیمت گذاری و انجام هر نوع عمل منجر به افزایش بهای کالا یا خدمت که به زیان خریدار باشد از موارد گرانفروشی محسوب می‌شود.
مجازات گرانفروشی چیست؟
مطابق ماده ۵۷ قانون نظام صنفی برای گران‌فروش در ۵ مرتبه مجازات تعیین شده است علاوه بر جبران خسارت وارده به خریدار یا مصرف کننده، گران‌فروش به مجازات های زیر محکوم می شود:
در مرتبه اول: جریمه به 2 برابر مبلغ گرانفروشی
در مرتبه دوم: جریمه به ۴ برابر مبلغ گرانفروشی
در مرتبه سوم: جریمه به ۶ برابر مبلغ گرانفروشی. و علاوه بر پرداخت جریمه، پارچه یا تابلو به سر در محل کسب به عنوان متخلف صنفی به مدت دو هفته نصب می‌شود.
در مرتبه چهارم: به 8 برابر مبلغ گرانفروشی جریمه می‌شود و پارچه یا تابلو بر سر در محل کسب به عنوان متخلف صنفی به مدت یک ماه نصب می شود.
در مرتبه پنجم و مراتب بعدی: به ۱۰ برابر مبلغ گرانفروشی جریمه می‌شود و پارچه یا تابلو بر سر در محل کسب به عنوان متخلف صنفی به مدت دو ماه نصب می‌شود. همچنین به مدت ۶ ماه، پروانه کسب وی تعلیق و محل کسب تعطیل می‌شود.
مطابق ماده ۱ قانون تعزیرات حکومتی، نظارت و کنترل دولت بر فعالیتهای اقتصادی، لزوم اجرای مقررات قیمت‌گذاری و ضوابط توزیع، یک اصل و ضرورت قانونی است و متخلفان از اجرای مقررات مطابق قانون محکوم به مجازات تعزیر می‌شوند. با توجه به مبلغ گرانفروشی متخلف بعد از تشکیل پرونده محکوم به جریمه نقدی و محرومیت از خدمات دولتی و در نهایت تعطیلی و لغو پروانه واحد خواهد شد.
تفاوت احتکار و گرانفروشی چیست؟
احتکار یعنی نگهداری کالا به صورت عمده با تشخیص مرجع ذیصلاح و امتناع از عرضه آن به قصد گرانفروشی یا اضرار به جامعه پس از اعلام ضرورت عرضه توسط دولت. مجازات احتکار نیز علاوه بر الزام به فروش و جریمه نقدی و محرومیت از خدمات دولتی، لغو پروانه واحد، معرفی از طریق رسانه‌های گروهی به عنوان محتکر میباشد.
بیشتر مطالعه کنید: تحلیل حقوقی جرم احتکار در نظام کیفری ایران
نحوه اثبات گرانفروشی به چه صورت است؟
در پاسخ باید بگوییم که نحوه اثبات گرانفروشی به شرح زیر است:
اقرار متهم: اقرار متهم به گرانفروشی یکی از راه‌های اثبات این جرم است.
شهادت شهود: شهادت شهود نیز می‌تواند در اثبات جرم گرانفروشی مؤثر باشد.
تحقیقات میدانی: تحقیقات میدانی از سوی بازرسان سازمان تعزیرات حکومتی نیز می‌تواند در اثبات این جرم مؤثر باشد.
بررسی اسناد و مدارک: بررسی اسناد و مدارک مربوط به خرید و فروش کالا یا خدمات نیز می‌تواند در اثبات جرم گرانفروشی مؤثر باشد.
در صورتی که یکی از موارد فوق وجود داشته باشد، می‌توان جرم گرانفروشی را اثبات کرد.
تاثیر گرانفروشی برای اقتصاد کشور چیست؟
کاهش قدرت خرید مردم: گرانفروشی باعث افزایش قیمت کالا‌ها و خدمات می‌شود و این امر می‌تواند قدرت خرید مردم را کاهش دهد. در نتیجه، مردم کمتر قادر به خرید کالا‌ها و خدمات مورد نیاز خود خواهند بود.
افزایش تورم: گرانفروشی یکی از عوامل اصلی افزایش تورم در کشور است. تورم باعث کاهش ارزش پول ملی و افزایش قیمت کالا‌ها و خدمات می‌شود.
نارضایتی عمومی: گرانفروشی می تواند زمینه را برای ایجاد نارضایتی عمومی فراهم کند. مردم وقتی می‌بینند که کالا‌ها و خدمات با قیمت های غیر منصفانه به آن‌ها عرضه می‌شود، احساس نارضایتی می‌کنند.
افزایش رقابت ناعادلانه: گرانفروشی باعث ایجاد رقابت ناعادلانه بین فروشندگان می‌شود. فروشندگانی که گرانفروشی می‌کنند، می توانند سود بیشتری کسب کنند و این امر می‌تواند به سایر فروشندگان که به قیمت های عادلانه کالا‌ها و خدمات را عرضه می‌کنند، آسیب برساند.
عوامل موثر در تعیین مجازات گرانفروشی چیست؟
میزان مجازات جرم گرانفروشی با توجه به شرایط هر پرونده توسط قاضی تعیین می‌شود. از جمله عواملی که در تعیین مجازات جرم گرانفروشی مؤثر است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. میزان گرانفروشی: هر چه میزان گرانفروشی بیشتر باشد، مجازات نیز سنگینتر خواهد بود.
2. نوع کالا یا خدمات گرانفروشی شده: گرانفروشی کالا‌های اساسی یا ضروری، مجازات سنگین‌تری دارد.
3. وضعیت اقتصادی کشور: در شرایط اقتصادی دشوار، مجازات جرم گرانفروشی افزایش مییابد.
4. سابقه متخلف: اگر متخلف دارای سابقه گرانفروشی باشد، مجازات سنگین‌تری برای او در نظر گرفته می‌شود.
در چه شرایطی مجازات گرانفروشی قابل تخفیف است؟
در قانون تعزیرات حکومتی، شرایطی برای تخفیف مجازات جرم گرانفروشی پیش‌بینی شده است. این شرایط عبارت هستند از:
توبه متهم: اگر متهم قبل از اثبات جرم، توبه کند و تعهد دهد که دیگر مرتکب این جرم نشود، می‌تواند از تخفیف مجازات برخوردار شود.
حسن سابقه متهم: اگر متهم دارای حسن سابقه باشد، می‌تواند از تخفیف مجازات برخوردار شود.
جبران خسارت به مصرف‌کنندگان: اگر متهم خسارت وارد شده به مصرف‌کنندگان را جبران کند، می‌تواند از تخفیف مجازات برخوردار شود. میزان تخفیف مجازات جرم گرانفروشی با توجه به شرایط هر پرونده توسط قاضی تعیین می‌شود.
علاوه بر شرایط فوق، در برخی موارد، قانون گذار به طور خاص برای جرم گرانفروشی تخفیف مجازات در نظر گرفته است. به عنوان مثال، در ماده ۶۰ قانون تعزیرات حکومتی، برای گرانفروشی کالا‌های اساسی در شرایط جنگ و بحران، تخفیف مجازات پیش‌بینی شده است. بنابراین، در صورتی که متهم به گرانفروشی شرایط فوق را داشته باشد، می‌تواند از تخفیف مجازات جرم گرانفروشی برخوردار شود.
عناصر تشکیل دهنده جرم گرانفروشی چیست؟
برای تحقق هر جرمی وجود ۳ عنصر، ضروری و لازم است. در ادامه به این عناصر اشاره خواهیم کرد: عنصر قانونی، به معنی ماده‌ای قانونی است که جرم و مجازات مربوط به آن را تعریف می‌کند. در واقع بر اساس عنصر قانونی جرم، معلوم می‌شود که قانونگذار این عمل را جرم انگاری کرده و برای آن مجازاتی در نظر گرفته است.
عنصر مادی گران فروشی، شامل رفتار و اعمالی می شود که منجر به فروش و عرضه کالا با قیمتی بالاتر از نرخ مصوب شده است. فروش کالا یا خدمات با قیمت بالاتر از نرخ مصوب، به عنوان عنصر مادی این جرم شناخته می‌شوند.عنصر معنوی جرم، به معنی قصد ورود ضرر و سوءنیت است.
به دلیل اینکه جرم گران فروشی یکی از جرایم مطلق محسوب می‌شود، قصد مجرم در آن مشخص نیست. همین که مرتکب، عنصر مادی این جرم را انجام دهد، گران فروشی محقق شده است. به این ترتیب، لازم است که عناصر جرم گرانفروشی وجود داشته باشند تا این جرم محقق شود.
در صورتی که وقوع گران فروشی توسط مرجع رسیدگی‌کننده تأیید شود، مرتکب به مجازات مقرر در قانون محکوم خواهد شد. با تحقق این عناصر، مطابق قانون، ابتدا مجرم به جریمه نقدی محکوم خواهد شد. سپس در صورت تکرار این جرم، ممکن است در نهایت گران فروشی به لغو پروانه یا تعطیل شدن واحد صنفی نیز منجر شود.
تفاوت گرانفروشی و کمفروشی چیست؟
این نکته را در نظر داشته باشید که گرانفروشی با کمفروشی تفاوت دارند. گرانفروشی به معنای عرضه کالا یا خدمات با قیمتی بیش از بهای تعیین شده است. کم فروشی، عرضه کالا یا خدمات با میزانی کمتر از معیار تعیین شده برای آن معنی می‌دهد.به عنوان مثال، یک واحد صنفی مانند میوه با دست کاری تنظیمات ترازوی مغازه، میوه را چند گرم کمتر به مردم عرضه می کند.
برای شکایت از گرانفروشی کجا مراجعه کنیم؟
مرجع رسیدگی به تخلفات مربوط به بازار و قیمت ها سازمان تعزیرات می باشد. علاوه بر گرانفروشی تخلفات دیگری هم در قانون نظام صنفی تعیین شده اند از جمله: کم فروشی، تقلب، احتکار، عرضه خارج از شبکه، عدم اجرای ضوابط قیمت گذاری و توزیع، فروش اجباری، عدم درج قیمت و عدم صدور صورتحساب که سازمان تعزیرات موظف به رسیدگی به آنهاست.
پس هرگاه شاهد یکی از تخلفات فوق توسط کسبه یا فروشنده شدید لازم است بدانید که وی مرتکب تخلف شده و قابل پیگیری است. البته در کنار سازمان تعزیرات، قوه قضاییه نیز از طریق سازمان بازرسی کل کشور و دادستان ها بر این امور نظارت دارند.
علاوه بر شکایت اشخاص در خصوص اعلام گرانفروشی، سازمان تعزیرات بر اساس گزارش سازمان های بازرگانی، اتحادیه ها و واحدهای بازرسی، انجمن های حمایت از حقوق مصرف کنندگان، گزارش سازمان بازرسی کل کشور و سایر مراجع قضایی، دولتی و نظامی وارد عمل شده و با متخلف برخورد قانونی می نماید.
مراحل رسیدگی به شکایت گرانفروشی به چه صورت است؟
۱- دریافت شکایت یا گزارش اعلام جرم
۲- ارائه نظر کارشناسی ظرف ۱۵ روز به شعبه مربوطه
۳- احضار متخلف و تشکیل جلسه رسیدگی و اخذ دفاع
۴- صدور حکم مردم می توانند از طریق تنظیم دادخواست و ثبت شکایت خود در سامانه اینترنتی سازمان تعزیرات حکومتی یا ارسال پیامک یا تماس با شماره تلفن اعلامی از سوی سازمان و یا به صورت حضوری شکایت خود را ثبت کنند.
خلاصه مطلب:
همانطور که در بالا نیز گفته شد گرانفروشی به معنای عرضه و فروش کالا و خدمات بیشتر از بهای تعیین شده برای آن است. گرانفروشی یک جرم محسوب می باشد که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است.
طبق ماده ۵۷ قانون نظام صنفی گرانفروشی عبارت است از عرضه یا فروش کالا یا ارائه خدمت به بهایی بیش از نرخ‌های تعیین شده به وسیله مراجع قانونی ذیربط، عدم اجرای مقررات و ضوابط قیمت گذاری و انجام دادن هر نوع عملی که منجر به افزایش بهای کالا یا خدمت به زیان خریدار شود.
در این ماده درباره جریمه گرانفروشی و با اشاره به دفعات تکرار در طول هر سال صحبت شده است و قانونگذار مجازات‌های خود را مطابق با این امر تدوین کرده است. در مجازات این جرم آمده است که متخلف علاوه بر الزام به پرداخت خسارت وارد شده به خریدار یا مصرف کننده در مرتبه اول به دو برابر مبلغ گرانفروشی و در مرتبه دوم به چهار برابر مبلغ گرانفروشی جریمه می‌شود.
همچنین مطابق با ماده مذکور متخلف گران‌فروش در مرتبه سوم به شش برابر مبلغ گرانفروشی جریمه می شود و علاوه بر پرداخت جریمه پارچه یا تابلو بر سر در محل کسب به عنوان متخلف صنفی به‌مدت دو هفته نیز نصب می شود. در مرتبه چهارم گران‌فروش به هشت برابر مبلغ گرانفروشی جریمه و پارچه یا تابلو بر سر در محل کسب به عنوان متخلف صنفی به مدت یک‌ماه نصب می‌شود.
علاوه بر اینها اگر متخلف جرم خود را ادامه دهد در مرتبه پنجم و مراتب بعدی به ده‌برابر مبلغ گرانفروشی جریمه می شود و پارچه یا تابلو بر سر در محل کسب به عنوان متخلف صنفی به مدت دو ماه نصب می شود، همچنین به مدت شش ماه، پروانه کسب وی تعلیق و محل کسب تعطیل می‌شود.
موسسه حقوقی داد آوید رسا در ضمن این مقاله سعی در توضیح جرم گرانفروشی و تاثیرات این جرم بر اقتصاد کشور و نحوه مجازات این جرم به شما مطالعه کننده محترم دارد.